TRABZON’UN SPOR TARİHİNDEN SAYFALAR
Dr. Mustafa DUMAN
Trabzon’da Spor:
Trabzon’un spor ve özellikle futbol alanındaki başarıları son otuz yılda kendisini açıkça göstermiş, futbolda lig şampiyonlukları ilk kez, İstanbul’un üç büyükler denilen takımlarının dışındaki bir takım, “Trabzonspor” tarafından arka arkaya kazanılmıştır. Trabzon’un spor tarihini, oradaki spor geleneğini bilmeyenler bu başarıyı bir türlü kavrayamamışlardır. Futbolun İstanbul’da yeni yeni oynandığı tarihlerde, 1913 yılında, Trabzon’da “İdmanyurdu” adlı spor kulübünün kurulduğunu ve futbol turnuvalarının düzenlendiğini bilenler bu başarılara şaşırmadılar. O tarihlerde ve 1920’ li yılların başlarında, Trabzon’da yalnız futbol maçları değil, jimnastik sporlarının değişik dallarında, tenis, güreş ve boksta kent içi ve kent dışı karşılaşmalar yapılıyordu. Hatta Tiflis’ten gelen futbol takımları, Kafkas karması ile Trabzon’un değişik takımları arasında karşılaşmalar düzenleniyordu. Gene yabancılarla boks ve güreş karşılaşmaları yapılıyordu. Trabzon’da, 1921-22 yıllarında, “ İdmanocağı” kulüp binasının önünde tenis kortu vardı. Trabzonlular ve Trabzon’da oturan yabancı uyruklular, kadın – erkek karışık tenis maçları yapıyorlardı. O yıllarda bisiklet yarışları da ilgi çeken sporlar arasında idi.
 Süleyman Rıza Kimdir?
Aslen Göreleli Kuğuzadelerden olan Süleyman Rıza Bey, 1903 yılında, babası Kuğuzade Ali Rıza Bey’in subay olarak görevli bulunduğu Kırcali’de doğmuştur. Daha sonra ailece İstanbul’a taşındılar ve orada ağabeyi Mehmet Rıza ile 1915-1916 ders yılında Galatasaray Sultanisi’ne girdiler. 1921 yılında Trabzon’a taşındılar. Süleyman Rıza, Trabzon’da, “Hochstrasser” adlı otomobil firmasının acentesinde çalışmaya başladı. O yıllarda, 20 Ocak 1921 tarihinde kurulan “İdmanocağı” spor kulübünde ağabeyi Mehmet Rıza ile futbol oynadı. Kulübün ikinci takımının kaptanı idi. Ayrıca, yüksek atlama, sırıkla atlama, uzun atlama, gülle atma, tenis ve koşu sporlarını yapan bir komple atlet idi. Süleyman Rıza Trabzon Valisi Ebubekir Hazım Bey’in [Tepeyran] ricası ile “Vilâyet Sansür Kurulu”nda da görev yapıyordu.
Süleyman Rıza, 1924 Paris Olimpiyatları’na da katılmış ve sırıkla atlamada 3,75’ lik derecesi ile Türkiye rekoru kırmasına rağmen barajı aşamadığı için elenmiştir.1 Süleyman Rıza’nın, Paris yolculuğu sırasında tuttuğu günlük, o dönemin spor olaylarını ve sosyal yaşamını anlatan değerli bir belge olarak kabul edilmektedir. Bu günlük de Trabzon Araştırmaları Merkezi Vakfı (TAMEV) tarafından, Trabzon – Paris. 1924 Olimpiyatlarına Yolculuk adıyla yayınlanmıştır.2
Süleyman Rıza, 1927 yılında çalıştığı firmanın Samsun acentası müdürü olarak Samsun’a tayin edilince Trabzon’dan ayrılmıştır. Yurtiçinde ve yurdışında çeşitli görevlerde bulunduktan sonra 1985 yılında emekliye ayrılmış, İstanbul’a yerleşmiştir. Süleyman Rıza, 1991 yılında öldü.
Trabzon’da, 1922 Yılında Yayınlanan Bir Futbol Kitabı: Asosyeşın Futbol:
Kuğuzade Süleyman Rıza’nın, Trabzon’da, 1922 yılında basılan Asosyeşin Futbol adlı kitabı, şimdiki bilgilerimize göre, Hasan Fuad’ın yayınladığı tarihsiz futbol kitabını saymazsak, M. Seyfettin Özege’nin bildirdiği 1914 tarihli Futbol Kavaidi Umumiye adlı kitaptan sonra Türkiye’de yayınlanan en eski futbol kitabı olarak kabul edilmektedir.3 Bu kitap, İstanbul dışında yayınlanan ilk futbol kitabı olma özelliğini de taşımaktadır.
Asosyeşın Futbol’da, futbol oyununu kuralları çizimler eşliğinde anlatılmaktadır. Bundan sonra “Futbolun İstanbul’da Suret-i İnkişafı ve Tarihçesi” başlıklı bölümde, İstanbul’da kurulan futbol kulüplerinin tarihleri ve yaptıkları maçlar anlatılıyor. Kitabın diğer bölümünün başlığı: “Trabzon’da Spor”. Bu bölümde, 1913 yılında kurulan “İdmanyurdu” ve 20 Ocak 1921 tarihinde kurulan “ Trabzon İdman Ocağı” kulübü ve 1921 yılında kurulan “İdman Grubu” anlatılıyor. Kitabın sonunda “İdman Ocağı Umumi Nizamnamesi” yer almaktadır. Kitapta ayrıca, okulların spor yurtları, örneğin Trabzon Sultanisi (Lisesi) ve Trabzon Sanayi Mektebi’nin spor çalışmaları konusunda da bilgiler verilmektedir.
Asosyeşın Futbol Ayşe Kuğu tarafından yeni harflere aktarılmış ve İ. Gündağ Kayaoğlu – Öner Cıravoğlu tarafından yayına hazırlanmıştır.4 Kitabın eski yazı özgün baskısı bir sayfada, yeni yazı metni de bunun karşısında diğer sayfada verilmiş ve böylece tıpkı basımı da yayımlanmış oldu.
Süleyman Rıza’nın, Asosyeşın Futbol ve Trabzon-Paris 1924 Olimpiyatlarına Yolculuk adlı kitapları, Trabzon’un spor tarihinin önemli kaynaklarındandır. Sporla, özellikle futbolla ilgilenen hemşehrilerimizden acaba kaç kişi bu kitapları okumuştur? Son yıllarda, Trabzon’da yaşanan futbol terörü olaylarının değerlendirilmesinde, geçmişteki kültürlü sporcu ve seyircilerin yerlerinin doldurulamadığı gerçeğini gözden uzak tutmamalıyız. Yıllarca süren İdmanocağı, İdmangücü futbol rekabetinde kimsenin burnunun kanamadığını, seyirciler arasında bayanların da bulunduğunu hatırlayanlar vardır herhalde. Trabzonspor, başka nedenler de olmakla beraber, tüm futbolcularının yüksekokul öğrencisi olduğu yıllarda yükselişe geçmiştir. Unutmayalım ki her spor, bedensel gücün yanında biraz da akılla, bilgiyle yapılır.
------------------------------------------------------------------------------------------
1. İhap Subaşı, Trabzon Spor Tarihi, İstanbul, 1977, s. 18.
2. Süleyman Rıza Kuğu, Trabzon – Paris. 1924 Olimpiyatlarına Yolculuk, Çevriyazı: Ayşe Kuğu, (Yayına Hazl: İ. Gündağ Kayaoğlu – Öner Cıravoğlu), Trabzon Araştırmaları Merkezi Vakfı Yayını, İstanbul, Ekim 2002, 160 s. resimli.
3. Muharriri: Süleyman Rıza, Asosyeşın Futbol, Trabzon İdman Ocağı Neşriyatı: 1, Serasi Matbaası, Trabzon, 1338 (1922), 83 s (Eski yazı). Kitabın tanıtımı ve son bölümlerinin çevriyazısı için bakz:
|